بورس و فرابورس چه تفاوتی با هم دارند؟ (تفاوت بورس با فرابورس)
تفاوت بورس و فرابورس :
بازار سرمایه، محیطی جذاب و مکانی برای رشد و پیشرفت شرکتهاست. البته نه هر شرکتی، بلکه شرکتهایی که سهامشان تاییدیه های لازم برای ورود به این بازار را دریافت کنند. برای هر چه آسانتر شدن ورود شرکتها به این بازار، سازوکاری تعیین شد که باعث به وجود آمدن فرابورس در کنار بورس شد. شاید در معاملات بارها عبارت بورس و فرابورس را شنیده باشید؛ عباراتی نظیر:
فلان سهم در بورس پذیرفته شده، یا فلان سهم در فرابورس معامله میشود و…
برای فعالیت در بازار سرمایه باید این عبارات و تفاوتهای این عبارات را بدانید و در این مقاله قصد داریم به تفاوت بورس و فرابورس بپردازیم؛ اما در ابتدا باید تعریف و ویژگی این دو بازار را بدانیم تا بتوانیم تفاوت این بازار را از هم تمیز دهیم.
ریسک بازار سرمایه و بورس (معرفی و بررسی انواع ریسک در بازار)
در ابتدا از بازار بورس شروع میکنیم:
بازار بورس چیست؟
اقتصاددانان در تعریف بورس، آن را بازاری میدانند که قیمتگذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام میشود. در ایران سه نوع بازار بورس داریم: بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی.
به بورسی که در آن داراییهای مالی یا به عبارتی داراییهای کاغذی(اسنادی مثل سهام و اوراق مشارکت) معامله میشود، بورس اوراق بهادار گویند و به بورسی که در آن ثروتهای واقعی یا محصولات فیزیکی خرید و فروش میشود، بورس کالا اطلاق میشود. بورس انرژی هم به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد.
بازار فرابورس چیست؟
دومین بازار سرمایه ایران با نام فرابورس به انگلیسی (Over the Counter Market ) و به اختصار OTC در ابتدای آبان ماه سال ۱۳۸۷ با مجوز شورای عالی بورس شکل گرفت. فرابورس همانند بورس یک بازار است که در آن سهام شرکتها خرید و فروش شده و بر اساس عرضه و تقاضا قیمتگذاری میشود. با این تفاوت که به دلیل راحتتر بودن فرآیند پذیرش و خرید و فروش در آن، شرکتهای کوچک هم میتوانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.
فرابورس موجب یکپارچه شدن و هدایت قسمتی از بازار سرمایه که زمینه ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا میخواهند سریعتر به بازار ورود پیدا کنند، شده است. همچنین سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیتهای مالی و عملیاتی شرکتهای بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.
سوال متداولی که اکثر عموم در بدو ورود به بازار سرمایه میپرسند این است که آیا برای هر کدام از بازار بورس و فرابورس باید کد معاملاتی جدا بگیریم ؟
در پاسخ به این سوال که آیا خرید سهام در بازار بورس و فرابورس تفاوتی دارد؟ میتوانیم پاسخ دهیم:
خرید و فروش در بورس به واسطه کارگزاران (نقش نماینده خریدار و یا فروشنده) که متولی اصلی انجام خرید و فروش در این بازار محسوب میشوند انجام میگردد. در فرابورس نیز کارگزاران مسئولیت انجام خرید و فروشها را بر عهده دارند. در این بازار کارگزاران حکم واسطه بین خریدار و فروشنده داشته و کلیه معاملات سهام و اوراق بهادار در فرابورس از طرف آنها انجام میشود. معاملات سهام در بازار فرابورس هم از شنبه تا چهارشنبه، ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ انجام میشود. البته از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ صبح، زمان پیش گشایش بازار است و امکان سفارش گذاری وجود دارد.
بنابراین این نکته گفتنی است که شما با دریافت کد معاملاتی از یک کارگزاری، هم میتوانید در بازار بورس و هم در فرابورس مشغول به معامله سهام شوید. به عبارت دیگر، سهام شرکتهای فرابورسی و بورسی با یک کد معاملاتی قابل خرید و فروش است. برای یک سرمایهگذار فرآیند خرید و فروش سهام در بورس و فرابورس تفاوتی ندارد.
از آنجایی که ورود به بازار سرمایه معمولاً یکی از اهداف اکثر شرکتهاست، نیاز به فرآیندی بود تا این امر با سرعت بیشتری میسر شود؛ بنابراین محیطی به نام فرابورس ایجاد شد که از نظر ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس بوده ولی شرایط پذیرش شرکتها در این حوزه آسانتر از بورس باشد. درواقع اصلیترین وظیفهی فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت آن بخش از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را ندارند و یا به هر دلیلی، تمایل به ورود به بورس را ندارند.
حال به این موضوع میرسیم که تفاوت بازار بورس و بازار فرابورس در چیست؟
- تفاوت اصلی بین بورس و فرابورس شرایط پذیرش شرکتها در این دو بازار است که در بورس شرایط سخت گیرانه تر از فرابورس است.
- دیگر تفاوت این دو بازار بورس و فرابورس تقسیمبندی بازارهای آنها است. بورس شامل دو بازار اول و دوم است. شرکتهایی که در بازار اول فعالیت میکنند، در صورتی که عملکرد مناسبی نداشته باشند، به بازار دوم منتقل میشوند و در طرف مقابل، شرکتهایی که عملکرد مناسبی در بازار دوم داشته باشند، میتوانند به بازار اول منتقل شوند.
ساختار جدید فرابورس ایران از پنج بازار تشکیل شده است:
- بازار اول، بازار دوم، بازار پایه:(زرد، نارنجی و قرمز)
- بازار سوم و ابزارهای نوین مالی.
در بازار اول فرابورس، سهام شرکتها و واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری پذیرش و معامله میشود. بازار دوم فرابورس تنها شامل سهام شرکتهای سهامی عام است. سهام شرکتهای زیان ده، تازه تأسیس و آنهایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام دارند در بازار دوم پذیرفته میشود. بازار پایه نیز یکی از بازارهای فرابورس است که به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است.
شرکتهای این بازار فرآیند پذیرش را طی نمیکنند و به سه دسته تقسیم میشوند. طبق قوانین جدید، شرکتهای این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دستهبندی شدهاند و دامنه نوسان روزانه آنها به ترتیب: ۱،۲،۳ درصد است.
مالیات در فرابورس
شرکتهای پذیرفته شده در فرابورس از پرداخت ۱۰ درصد مالیات معاف هستند که این مزیت مستقیماً متوجه سهامداران نیز میشود؛ همچنین صاحبان سهام در شرکتهای فرابورس، نسبت به سهامی که در اختیار دارند، در مجمع عمومی حق رأی خواهند داشت.
تنوع بازارهای فرابورس
وجود بازارهای متنوع آن برای پوشش سلائق مختلف، از جاذبههای فرابورس است؛ بنابراین سهامداران میتوانند در شرکتهای مختلف سرمایهگذاری کرده و به این ترتیب، ریسک سرمایهگذاری را کاهش دهند.
تسهیلات و تأمین مالی شرکتها
بانکها شرکتهای فعال در فرابورس را به عنوان وثیقه جهت دریافت تسهیلات میپذیرند. بنابراین شرکتهای فرابورس میتوانند از این طریق برای دریافت تسهیلات اقدام کنند؛ همچنین اگر شرکتها به فرابورس پذیرفته شوند و در آن فعالیت کنند، میتوانند از تأمین مالی از طرف سهامداران برخوردار شوند.
پذیرش شرکتها و قوانین نظارتی
روند پذیرش شرکتها در فرابورس سادهتر است و الزامات سادهتری نسبت به بورس دارد. شرایطی مانند حداقل سرمایه ثبت شده شرکت، حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهامداران، حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه، زیان انباشته، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها و سودآوری معیارهای سختگیرانهتری در بورس دارند.
در پایان میخواهیم نگاهی به انواع بازارها در بورس و فرابورس داشته باشیم:
انواع بازار فرابورس:
-
بازار اول فرابورس:
در بازار اول، معاملات سهام شرکتهای سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام میشود. پذیرش شرکت در بازارهای اول و دوم فرابورس منوط به تهیه امیدنامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به منظور شناخت از وضعیت شرکت میباشد. در صورت احراز شرایط زیر با پذیرش شرکت موافقت مینماید.
- حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل ۲۰۰ نفر باشد.
- حداقل دو سال از زمان بهرهبرداری عملیات یا ارائهی خدمات آن گذشته باشد.
- آخرین سرمایهی ثبت شده آن حداقل ده میلیارد ریال باشد.
- زیان انباشته نداشته باشد.
- گزارش حسابرس برای آخرین دوره سال مالی منتهی به پذیرش در خصوص صورتهای مالی آن، عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود نباشد.
مطابق اظهار نظر حسابرس، از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت خود و شرایط پذیرش در فرابورس، جهت افشاء مناسب اطلاعات برخوردار باشد.
-
بازار دوم فرابورس:
بازار دوم در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول معاملات سهام شرکتهای سهامی عام انجام میشود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطفتر از بازار اول میباشد. به منظور پذیرش در بازار دوم احراز شرایط ذیل لازم است:
- حداقل یک سال از تأسیس آن گذشته باشد.
- حداقل ۵ درصد از سهام ثبتشده آن شناور باشد.
- آخرین سرمایه ثبت شدهی آن حداقل یک میلیارد ریال باشد.
- در صورتی که شرکت مشمول ماده ۱۴۱ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت باشد، به تشخیص هیئت پذیرش از برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از شمول ماده یادشده برخوردار باشد.
شرکتهای درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقهبندی میگردد:
۱ ) شرکتهایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در بازار پایه درج گردند. مطابق با ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقا جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار، کلیه اشخاصی که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کردهاند مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند و عدم ثبت، تخلف محسوب میشود.
ناشران اوراق بهادار ثبتشده نزد سازمان مذکور باید اطلاعات مالی خود را بر اساس ترتیبات مقرر در ماده (۴۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران منتشر نمایند و معاملات اوراق بهادار ثبتشده در سازمان فقط در بورسها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آنها حسب مورد امکانپذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است.
۲ ) شرکتهایی که نزد سازمان بورس ثبت شدهاند، اما شرایط پذیرش را ندارند.
۳ ) شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش میشوند، در بازار پایه درج میگردد.
مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب سادهتر از بازار اول و دوم است.
انواع بازار های بورس:
۱. بازار اول بورس
۲. بازار دوم بورس
بازار اول بورس به تابلوی اصلی و تابلوی فرعی تقسیم میشوند. تفاوت های این بازارها، متوجه شرکتهاست؛ یعنی شرکت ها با توجه به میزان شفافیت، میزان سرمایه، میزان سهام در دست عموم (سهام شناور آزاد) و….، در بازارها و تابلوهای مختلف درج می شوند. البته این به این معنی نیست که شما موقع خرید، هیچ نیازی به بررسی تابلو سهام مدنظر خود نداشته باشید؛ بلکه یکی از معیارهای خرید شما می تواند این موضوع باشد که در ادامه توضیح خواهیم داد.
معیارهای درج نماد شرکت ها در بازارهای مختلف (بورس و فرابورس) :
بورس تهران، بازارها و تابلوهای مختلفی دارد. بازار اول که مربوط به شرکت های بزرگتر و دارای سهام شناور بالاتر است و خود دارای دو تابلوی اصلی و فرعی است. بازار دوم هم برای شرکت های کوچک تر است که سرمایه ثبت شده آنها کمتر از ۵۰ میلیارد تومان است. این سه تابلو، مربوط به معاملات سهام است، اما بورس بازارهای دیگری هم دارد: بازار اوراق بدهی، بازار اوراق مشتقه، بازار صندوق های قابل معامله و…
شرکت ها برای پذیرش در بورس، باید شرایط عمومی داشته باشند وگرنه باید از بورس صرف نظر کنند یا این که سراغ فرابورس بروند. این شرایط عمومی که در جدول زیر هم آمده، مربوط به وضعیت مالی و سودآور بودن شرکت و کیفیت گزارش حسابرس مستقل از وضعیت مالی شرکت است؛ اما درباره معیارهای اختصاصی، مهمترین مورد میزان سرمایه شرکت است. شرکتهایی با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه ثبت شده می توانند برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس تهران درخواست بدهند، اما دیگران باید سراغ تابلوی فرعی یا بازار دوم بروند.
در این مقاله با بازار بورس و فرابورس آشنا شده ، انواع آن را شناخته و تفاوت های این دو بازار را مورد بررسی قرار دادیم.
نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید