فروش تعهدی چیست؟ (آشنایی با فروش تعهدی در بازار سرمایه و بورس)
مقدمه:
فروش تعهدی و استفاده از آن می تواند به عنوان ابزاری باشد که پویایی بازار سرمایه را بیشتر و بیشتر کند و سرمایه گذارانی که در بورس تهران معامله میکنند هم بتوانند در هنگام خرید سهم از رشد قیمت سهام شرکت منتفع شوند و هم به هنگام ریزش قیمت از کاهش آن منتفع شوند. به بیان ساده تر فروش تعهدی به این معنی است که پیش بینی میکنید قرار است قیمت سهام یک شرکت در آینده کاهش یابد و شما با فروش سهم در این حالت میتوانید وارد موقعیت معاملاتی شوید و در نهایت با کاهش قیمت سهم در آینده سود کسب کنید. در این مقاله در خصوص فروش تعهدی و استفاده از آن به عنوان یک ابزار معاملاتی در بورس تهران توضیح دهیم و مفهوم کلی آن را بیان کنیم.
فروش تعهدی چیست؟
فروش تعهدی یکی از ابزارهایی است که در حالت متعارف به دو حالت استفاده می شود که شامل کسب سود از بازار منفی و پوشش ریسک می باشد. در حالت عادی سرمایه گذار با خرید سهام شرکت و افزایش قیمت سهم منفعت می برد ( همان که در حال حاضر در بورس معامله میکنید) اما در فروش تعهدی در حالت اول فردی که سهم ندارد ولی پیش بینی می کند که قیمت سهم در آینده کاهش پیدا می کند، موقعیت فروش گرفته و با پایین آمدن قیمت اقدام به خرید سهم می کند و در واقع قرض خود را ادا می کند. در این حالت فروشنده با فروش سهم در قیمت بالا و سپس خرید سهم در قیمت پایینتر، منفعت کسب میکند. در حالت دیگر، سرمایه گذار مالک سهام شرکت است ولی ممکن است فکر کند که قیمت سهام شرکت موقتا کاهش می یابد؛ به همین دلیل اقدام به اخذ موقعیت فروش تعهدی می کند . در این حالت سهامدار خود را در مقابل بالا یا پایین آمدن قیمت پوشش داده است (زمانی که قیمت افزایش می یابد سود می کند و در موقعیت تعهدی زیان میکند و بالعکس اگر قیمت سهم کاهش یابد، مالک از بابت داشتن سهم متحمل زیان میشود؛ ولی در موقعیت استقراضی سود کسب میکند) و بدین ترتیب میزان ریسک خود را کاهش می دهد. این سازوکار فروش تعهدی نام دارد .
در واقع فروش تعهدی در ۵ گام خلاصه میشود:
گام اول: قرض کردن سهم
گام دوم: فروش سهم در قیمت جاری بازار
گام سوم: منتظر ماندن برای کاهش قیمت سهم
گام چهارم: خرید آن سهم از بازار
گام پنجم: بازگرداندن سهم به صاحب آن و شناسایی سود
مثال فروش تعهدی ( فروش استقراضی در بورس )
در مراحل قبلی در خصوص فروش تعهدی و حالت های مختلف آن صحبت کردیم. در بخش بعدی قصد داریم با ذکر یک مثال در خصوص فروش تعهدی کامل توضیح دهیم. فرض کنید که قیمت سهم وساخت در بازار ۲۰۰۰ تومان است و شما با استفاده از ابزار تحلیل تکنیکال و یا تابلو خوانی و بازار خوانی پیش بینی میکنید که قرار است قیمت این سهم در آینده کاهش یابد. در این حالت میتوانیم با استفاده از معاملات فروش استقراضی در بازار سرمایه سود کسب کنیم. در ادامه گام های ذکر شده در بالا را همراه با مثال توضیح می دهم.
گام اول : در گام اول فرض کنید که ۵۰۰۰ سهم وساخت را از یکی از سهامداران قرض میگیریم.
گام دوم : در گام دوم ۵۰۰۰ سهم وساخت را با قیمت ۲۰۰۰ تومان در بازار می فروشیم. ( فروش تعهدی )
گام سوم : در گام سوم صبر میکنیم تا قیمت ( به عنوان مثال بعد از ۵ روز ) ۲۰۰ تومان کاهش یابد.
گام چهارم : در گام بعدی و بعد از کاهش قیمت ۵۰۰۰ سهم را به قیمت ۱۸۰۰ تونمان خریداری میکنیم.
گام پنجم : در گام آخر ۵۰۰۰ سهمی را که قبلا قرض گرفته ایم، پس می دهیم و مبلغ باقیمانده حاصل از این خرید و فروش به عنوان سود در این معامله شناسایی می کینم. سود حاصل از این معامله به صورت زیر محاسبه می شود.
۵۰۰۰ (۲۰۰۰-۱۸۰۰) = تعداد سهم ( قیمت خرید – قیمت فروش)
ساز و کار فروش تعهدی در بورس:
به طور ساده، فرآیند انجام این نوع معاملات به شرح زیر است:
گام اول: متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک) سهم را در بازار به فروش میرساند.
گام دوم: متقاضی منتظر میماند تا سهم کاهش یابد.
گام سوم: متقاضی سهم را به وکالت از مالک (و به نام مالک) از بازار خریداری میکند.
گام چهارم: پس از بازگرداندن سهم به مالک، مابهالتفاوت بین قیمت خرید و فروش به عنوان سود متقاضی به متقاضی داده میشود.
در مثال بالا توضیح دادیم که سرمایه گذار پیش بینی می کند که قرار است قیمت سهم در آینده کاهش یابد و قیمت سهم هم کاهش پیدا می کند و سرمایه گذار از این معامله منتفع می شود. اما حالتی را تصور کنید که پیش بینی سرمایه گذار درست نباشد و برخلاف انتظار قیمت سهم در بازار افزایش یابد. بنابراین سرمایه گذار در این حالت باید با قیمت بالاتری سهم را خریداری کند و به سرمایه گذار دیگری که سهم را از او قرض گرفته بود؛ برگرداند و در نتیجه متحمل زیان می شود که مقدار زیان هم دقیقا مانند فرمول بالا ولی در جهت برعکس محاسبه می شود. در این حالت متقاضی متحمل زیان و مالک سهم سود کسب می کند.
فرآیند انجام معاملات فروش تعهدی در بورس :
فروش تعهدی از طریق سامانه معاملات کارگزاری به سادگی قابل انجام است و افرادی که دارای کد بورسی می باشند، میتوانند اقدام به انجام آن نمایند. حال برای فعال کردن فروش تعهدی در کارگزاری برای انجام معاملات هم متقاضی و هم مالک باید قراردادی تحت عنوان فروش تعهدی را امضا کنند و در نهایت این دسترسی برایشان فعال خواهد شد. پس برای انجام معاملات فروش تعهدی نیاز به یک کد بورسی جدید ندارید. این فرایند معمولاً از طریق کارگزاریها با انعقاد قراردادی به عنوان قرارداد مارجین و افتتاح حساب مارجین مدیریت میشود. با افتتاح حساب مارجین، کارگزار دو نوع اعتبار در اختیار مشتری قرار میدهد: اعتبار به شکل وام نقدی و اعتبار به شکل سهام؛ که یکی خرید اعتباری و دیگری فروش تعهدی (و همچنین وام به شکل سهمی) هستند. لذا خرید اعتباری و فروش استقراضی را میتوان دو روی یک سکه مفروض دانست.
ساز و کار مالک در فروش تعهدی چگونه است؟
سرمایه گذارانی که تمایل دارند برای مدت طولانی سهامشان را نگهداری کنند و جز افزایش قیمت در این مرحله سودی نمی برند قادرند با مکانیزم فروش تعهدی، در بازه زمانی که تمایل به فروش سهم ندارند، آن را در اختیار کسانی قرار دهند که متقاضی فروش تعهدی هستند. در این حالت متقاضیان، سهمی که از مالک قرض گرفته اند را به وکالت از مالک در بازار می فروشند. در این حالت وجه حاصل از فروش سهام به حساب مالک واریز و مالک میتواند این وجوه را به دو صورت که شامل سپرده بانکی یا خرید صندوقهای قابل معامله با درآمد ثابت می باشد، در بازار سرمایهگذاری نماید. توجه داشته باشید که مالک در حالت عادی و غیر فروش تعهدی، قادر به کسب سود از سرمایه درگیر شده برای سهم نگهداری شده، در حالت قبل نبود؛ بنابراین در این حالت مالک هم از بابت افزایش قیمت سهم سود می کند و هم از بابت دریافت سودی معادل سود سپرده بانکی.
ساز و کار متقاضی در فروش تعهدی چگونه است؟
سرمایه گذارانی که با استفاده از تحلیل های موجود در بازار مانند تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی و یا حتی تابلو خوانی و رفتار شناسی معاملات انتظار کاهش قیمت سهم را دارند؛ قادرند از طریق فروش تعهدی اقدام به فروش سهم کرده و پس از کاهش قیمت، آن را در قیمت پایینتر مجددا خریداری کنند و از این تفاوت قیمت منتفع شوند. از طرفی متقاضی برای فروش تعهدی، نیاز به پرداخت وجه تضمین دارند. وجه تضمین هم، درصدی از کل ارزش قرارداد است که باید توسط متقاضی پرداخت شود. درواقع متقاضی با پرداخت بخشی از ارزش قرارداد از سود حاصل از اختلاف قیمت بین فروش و خرید منتفع میشود.
مالکان جهت تشویق متقاضیان به فروش تعهدی، هنگام ثبت درخواست خود در سامانه تأمین، نرخ تشویقی نیز تعیین مینمایند. در سررسید قرارداد یا هنگام تسویه قرارداد فروش تعهدی، مالک به میزان نرخ تشویقی، از سود حاصل از فروش سهام تعهدی که در سپرده بانکی یا صندوق های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایهگذاری شده است، به متقاضی پرداخت میکند. درواقع متقاضی علاوه بر سود حاصل از کاهش قیمت، از سود ناشی از نرخ تشویقی نیز بهرهمند میشود که همانند مالک سود متقاضی نیز از دو محل در نظر گرفته می شود.
چنانچه برای سهامی که مالک در اختیار متقاضیان قرار داده است، سود تقسیمی در نظر گرفته شود، مالک میتواند به میزان این سود، از وجوه حاصل از فروش تعهدی، از حساب عملیاتی خود برداشت نماید. درواقع در فروش تعهدی، مالک میتواند سریع و راحت به سود تقسیمی سهام خود نیز دست یابد.
سر رسید خرید و فروش تعهدی :
در بحث فروش تعهدی فرض کنید زمان اتمام قرارداد فروش تعهدی سهم فولاد در مشخصات قرارداد برابر با ۲۸ روز باشد. اگر فردی در یک تاریخی به عنوان مثال تاریخ ۱ مهر اقدام به فروش تعهدی سهم فولاد نماید، تاریخ سررسید و تسویه قرارداد وی ۲۸ روز بعد، یعنی ۲۹ مهر می باشد و به همین روش با توجه به زمان های مختلف، سررسید را محاسبه کرد. حال اگر در این میان سهمی افزایش سرمایه داشته باشد قرارداد سررسید آن ۲ روز کاری قبل تغییر می کند. حال سوال اینجاست که سرمایه گذار به هر دلیلی قادر به خرید سهم و تسویه فروش تعهدی مانند (صف خرید بودن سهم و یا فراموش کردن موقعیت ) نباشد. در این حالت در روز تسویه فروش تعهدی تسویه نقدی می شود و متقاضی باید جرایم مالک را پرداخت کند که این جرائم از وجه تضمین مشتری برداشت می شود.
نکته:
در حال حاضر همه سهم ها قابلیت فروش تعهدی در بورس را ندارند و اسامی شرکت هایی که قابلیت آن را دارند در اطلاعیه ها اعلام می شود.
کارمزد فروش تعهدی و زمان معاملات آن :
کارمزد خرید و فروش تعهدی در بورس در حال حاضر همانند کارمزد معاملات در خرید و فروش سهام می باشد که توسط متقاضی پرداخت می شود و معاملات آن ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲:۳۰ می باشد.
دیدگاهتان را بنویسید