بازار آتی چیست ؟ (آشنایی با قرارداد و معاملات آتی)
در این مقاله به معرفی و بررسی بازار آتی ، قرارداد آتی و معاملات بازار آتی می پردازیم. قراردادهای آتی یکی از انواع معاملات در بازارهای مالی است که این ابزار مشتقه بر روی سهام، کالاها اجرا میشود و از پیچیدگی خاصی برخوردار است.
قرارداد آتی (Future market) چیست؟
قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد میشود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص (سکه طلا، زعفران) را به قیمتی که الان تعیین میکنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد میشود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال 1848 میلادی در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آن را بستانند. به تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد.
در این راستا، کشاورز از قبل میداند که وجه خود را دریافت مینماید و خریدار نیز از قیمت کالا باخبر میشود. این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است این نوع قراردادها به سرعت رایج گردید و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دستبهدست چرخاند.
اگر دلالی احساس میکرد، نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت میفروخت، مشابه آن نیز، تولیدکننده که قصد عدم تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل میکرد.
قیمت قرارداد وابستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت.
امروزه با پیشرفت این قراردادها و اضافه شدن آپشن های جدید شاهد محبوبیت این قراردادها هستیم.
مزیتهای مهم بازار آتی وجود اهرم در معاملات (یعنی میتوانیم با چندین برابر پول خود معامله کنیم) و دو طرفه بودن بازار (هم از بالا رفتن قیمت میتوان سود کرد و هم از افت قیمتها) هستند.
اهرم مالی بازار آتی چیست؟
چنانچه میدانید از اهرم در مواقعی استفاده میشود که میخواهیم با وارد کردن نیرویی کوچک، نتیجهای بسیار بزرگتر به دست آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصتهای سرمایه گذاری با قابلیت اهرمی هستند، اهرم میتواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایهگذاران فرصت ثروتمند شدن دهد. همچنین استفاده اشتباه از وضعیتهای اهرمی میتواند منجر به شکستهای سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک پذیری بالاتر و هوش و ذکاوت بالا همواره به دنبال سرمایه گذاری های با اهرم بالاتر هستند.
بازار آتی این اهرم را از طریق سرمایه اولیه برای معامله گران ایجاد کرده است. یعنی با در اختیار داشتن مبلغ یک دهم قرارداد میتوانند بر روی کل قرارداد سرمایهگذاری کنند و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰۰ برابری به حساب آنها منظور گردد.
در معاملات آتی مشتری با واریز مبلغی به عنوان ضمانت نزد بورس کالا اقدام به خرید و یا فروش مینماید، در صورت پیشبینی درست قیمت، سود مشتری به حسابش واریز و در صورت زیان از مبلغ ضمانت مشتری برداشت و به حساب طرف مقابل واریز میگردد.
دو طرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟
در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی محصولی را خریداری میکنند این انتظار را دارند که قیمت افزایش یابد تا آنها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند. یعنی معامله گران فقط زمانی میتوانند از بازار سود کسب کنند که قیمتها رشد کند. ولی زمانی که قیمت در حال کاهش است عملاً نمیتوانند انتظار سود داشته باشند.
برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی، افراد میتوانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند. یعنی وقتی قیمت افزایش مییابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش میرسانند. از طرفی وقتی سرمایه گذاران پیشبینی میکنند که قیمتها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیشفروش سکه کرده و پس از کاهش قیمتها اقدام به خرید همان تعداد سکه میکنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب میکنند. این سبب میشود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمتها در هر طرف کسب سود کنید.
وجه تضمین قرارداد آتی چیست؟
در قرارداد آتی به منظور اطمینان از انجام تعهدات، هر یک از طرفین معامله درصدی از ارزش قرارداد را به عنوان “وجه تضمین اولیه” نزد کارگزار سپردهگذاری میکنند که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل میشود. بر همین اساس مبلغ وجه تضمین اولیه متغیری است که بر اساس فرمول تسویه روزانه قراردادهای آتی در بورس کالا تعیین و اعلام میشود، بنابراین با کاهش قیمتها، این مبلغ از حساب سپرده خریدار کسر و به حساب سپرده فروشنده افزوده میشود و بالعکس.
اساس تعیین قیمت معاملات بازار آتی چگونه است؟
قیمت قرارداد آتی یک کالا در بورس از طریق تعامل نیروهای عرضه و تقاضا در بازار طی یک جلسه معاملاتی به طور شفاف و آزاد تعیین میگردد. لازم به ذکر است که انتظارات مشتریان نسبت به شرایط کسب و کار در بازار، تغییرات قیمتی، تعدیلات فصلی و … نیز علاوه بر عوامل عرضه و تقاضای بازار نقش مهمی را در تعیین قیمت ایفا میکنند.
همچنین عوامل دیگری مثل شرایط تولید، عرضه محصولات جانبی، وجود محصول نهایی در بازار، در دسترس بودن نیروی کار، میزان موارد مصرف کالای مورد نظر، حمل و نقل، نرخ بهره و هزینه فرصت و سرمایه مشتریان بازار نیز نقش مهمی را در تعیین قیمتهای آتی ایفاء میکنند.
ویژگی کالاهای پذیرفتهشده در بورس چیست؟
در بورس کالا اقلام مختلف کالایی نظیر فلزات، کالاهای کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی قابل معامله و پذیرش هستند به شرط اینکه استانداردها و شرایط مورد نظر بورس را کسب نمایند. لذا ویژگی اصلی کالاهای بورسی احراز شرایط استاندارد بورس جهت معامله میباشد که این شرایط شامل کیفیت کالا، نحوه تحویل، اندازه قراردادها، کارمزدها، جریمهها و … است.
بازار معاملات آتی مکانی معین برای خریداران و فروشندگان است و از طریق سامانه الکترونیکی دارای استاندارد بورس، معاملات آتی صورت میگیرد و این معاملات برای همه شرکتکنندگان در بازار به یک مفهوم عادلانه عرضه میشود.
مسئولیت بورسها ایجاد بازاری عادلانه، با نظم و امنیت معاملاتی است. تمام بورسهای دنیا توسط مقام ناظر کنترل و اداره میشوند. معاملات در بورسها در اتاق پایاپای تسویه و تضمین میشوند؛ اتاق پایاپای در برابر خریدار نقش فروشنده و در برابر فروشنده نقش خریدار را ایفا میکند.
بازار آتی طرفداران زیادی دارد و این محبوبیت و استقبال به خاطر وجود مزیتهای آن است ازجمله:
- معافیت مالیاتی
- تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است
- امکان برداشت یک روزه موجودی از حساب،
- کارمزدهای بسیار پایین
- امکان خرید و فروش نامحدود در هرروز معاملاتی
- واریز روزانه سود و زیان به حساب مشتری
- و …
معاملات طلای سرخ در تالار نقرهای
نخستین قرارداد آتی در دنیا به صورت سنتی روی محصولات کشاورزی صورت پذیرفت. در بورس کالای ایران نیز مطالعات گستردهای روی داراییهای مختلف جهت پذیرش در قراردادهای آتی انجام شده که یکی از این داراییها در حوزه محصولات کشاورزی، زعفران است. معاملات زعفران در بورس کالای ایران هم به صورت گواهی سپرده کالایی و هم در بازار فیزیکی به صورت نقد، سلف و نسیه انجام میشود. از دیگر مثالهای قراردادهای آتی قرارداد آتی سکه یا سهام است.
معاملات بازار آتی ، چه منافعی برای معامله گران دارد؟
- مدیریت نمودن ریسک معامله از طریق پوشش دادن آن (Hedging): در معاملات بازار آتی سرمایه گذاران میتوانند از قرار گرفتن دارایی هایشان در معرض نوسانات قیمت بازار جلوگیری نمایند و با خرید و فروش به موقع قراردادهای آتی، زیان خود را کاهش داده یا از آن جلوگیری نمایند.
- استفاده از منافع اهرم مالی (Leverage) معامله قراردادهای آتی دربرگیرندهی مقدار زیادی ریسک است و به معامله گران فرصت به دست آوردن سود زیادی را نیز میدهد.
- کمک به کشف قیمت: تقابل عرضه و تقاضا در بازار منجر به کشف قیمت میگردد از این رو به دلیل حجم بالای این گونه معاملات، قیمتهای عادلانه و شفاف از این بازار استخراج میگردد و نهایتاً این شرایط به نفع تولید کننده و مصرف کننده خواهد بود.
- امکان نقدشوندگی زیاد قرارداد آتی در دست معامله گر: در قراردادهای آتی برای اینکه سرمایه گذار قادر به فروش قرارداد آتی باشد نیاز به مالک بودن آن کالا یا دارایی معین ندارد، بلکه با عمل پیشفروش میتواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار فیزیکی تهیه نماید.
- تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای بورس: اتاق پایاپای بورس هر نقش مهمی را جهت تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده در بورس ایفا میکند و به عنوان پشتوانه قابل اطمینان برای طرفین معامله خریدار و فروشنده در اجرای سالم معاملات آتی در بورس است. بدین صورت که ریسک طرف مقابل را حذف میکند و در حقیقت اتاق پایاپای هر بورس در مقابل خریدار نقش فروشنده و در مقابل فروشنده نقش خریدار را ایفاء میکند از این جهت کلیه قراردادهای آتی معامله شده در بورس را تضمین نموده و سرمایه گذاران از این جهت اطمینان خاطر حاصل مینمایند.
- سرعت نقدشوندگی: با ورود معاملات بازار آتی به بورس سرعت نقدشوندگی در بازار و نیز نقدینگی در بازار افزایش مییابد و سرمایهها به صورت جهتدار به بورس بازمیگردد.
- استاندارد شدن قراردادها: کلیه قراردادهایی که در بورس معامله میشوند، باید استانداردهای لازم را دارا باشند و در کلیه بورسها واحد پذیرش و استاندارد کالا فعالیت دارند که محصولات را از نظر کمیت و کیفیت با استاندارد تعریف شده توسط بورس تطبیق میدهند. بنابراین محصولاتی که وارد بورس میشوند به قراردادی استاندارد تبدیل میشوند.
- هزینه اندک معاملات: مطالعات نشان داده است که معاملات آتی هزینههای معادل یک دهم هزینه معاملات سهام را دارد.
دیدگاهتان را بنویسید