فرابورس چیست؟ (آشنایی با ساختار بازار فرابورس ایران)
مقدمه:
اگر با کلمه بورس و بازار سرمایه آشنایی داشته باشید، حتماً نام فرابورس را در کنار این بازارها نیز شنیدهاید. ابتدا با مفهوم کلی فرابورس در بازارهای جهانی آشنا خواهیم شد و بعد از آن فرابورس ایران را مورد بررسی قرار میدهیم.
معرفی فرابورس:
به طور کلی به معاملاتی که خارج از بازار بورس انجام پذیرد فرابورس (Over The Counter) میگوییم. در واقع فرابورس یعنی معاملاتی که مستقیماً بین دو طرف معامله بدون هیچگونه نظارتی از جانب سازمان بورس انجام میپذیرد. فرابورس نقطه مقابل معاملات بورسی است که در بازارهای سازمان یافته انجام میگیرد. تفاوت عمده فرابورس با بورس در پذیرش شرکتها میباشد. به طور کلی هدف فرابورس ایران در پذیرش شرکتها، ساماندهی و هدایت شرکتهایی است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را ندارند و یا تمایل به ورود هر چه سریعتر به بازار سرمایه را دارند. از جمله شرایط سهلتر نسبت به بورس تهران میتوان به مواردی مانند پایینتر بودن میزان سهام شناور، امکان پذیرش شرکتها با سرمایه حداقل یک میلیارد ریال در بازار دوم و حتی پذیرش شرکتهای زیان ده در صورت داشتن برنامه مدون برای جبران زیان اشاره کرد.
تاریخچه فرابورس در ایران:
فرابورس در ایران تحت عنوان شرکت فرابورس ایران در سال 1387 تاسیس شد و فعالیت رسمی این شرکت در سال 1388 آغاز گردید. طبق تعریف اساسنامه این شرکت ” بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیر الکترونیک برای معاملات اوراق بهادار بر پایه مذاکره ” معرفی شده است. برخلاف بازارهای جهانی خصوصاً آمریکا، صدور، تعلیق و لغو فعالیتهای بازارهای خارج از بورس که فرابورس نیز از همین دسته بازارها است، بر عهده شورای عالی بورس نهاده شده، همچنین تأسیس بازارهای خارج از بورس همانند تأسیس بورسها و نهادهای مالی منوط به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است و فعالیت آنها تحت نظارت سازمان انجام میشود.
مهمترین مأموریت فرابورس، ساماندهی و هدایت بنگاههای اقتصادی به منظور تأمین مالی از طریق بازار سرمایه میباشد، بنابراین شرایط و ضوابط پذیرش شرکتها و تنوع شرایط پذیرش به گونهای میباشد که شرکتها با احراز حداقل شرایط و در سریعترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته تا بتوانند از تمامی مزایای شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار بهرهمند شوند. فرابورس به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه، ابزارهای تأمین مالی را برای شرکتها و کارخانهها فراهم آورده و بر اساس شرایط فعالیت هر بنگاه، گزینههای مناسبی را برای استفاده از مزایای این بازار پیشنهاد میکند.
ساختار بازار فرابورس ایران
بازار فرابورس شامل بازار اول، بازار دوم، بازار پایه، بازار شرکتهای کوچک و متوسط (SME) و بازار ابزارها و نهادهای مالی میشود. که به اختصار به توضیح هرکدام از آنها خواهیم پرداخت.
بازار اول و دوم:
طبق تعریف شرکت فرابورس ایران “در بازار اول، معاملات سهام شرکتهای سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام میشود. پذیرش شرکت در بازارهای اول و دوم فرابورس منوط به تهیه امید نامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به منظور شناخت از وضعیت شرکت میباشد. ” شرایط در بازار دوم مانند بازار اول میباشد، تنها تفاوت آنها شرایط منعطفتر در بازار دوم نسبت به بازار اول میباشد. به طور کلی در بازارهای اول، دوم و بازار شرکتهای کوچک و متوسط، پذیرش و داد و ستد سهام شرکتهای سهامی عام انجام میپذیرد. ضمن اینکه در این بازارها، دامنه نوسان تغییرات سهام شرکتها و اوراق پذیرفته شده ۵ درصد میباشد.
بازار پایه:
این بازار شامل سه تابلو با نام های تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز میباشد. طبق تعریف شرکت فرابورس ایران سه نوع شرکت در زیرمجموعه بازار پایه قرار میگیرند. ” 1) شرکتهایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده 99 برنامه پنجم توسعه بایستی در بازار پایه درج گردند. 2) شرکتهایی که نزد سازمان بورس ثبت شدهاند، اما شرایط پذیرش را ندارند. 3) شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش میشوند، در بازار پایه درج میگردد. ” مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب سادهتر از بازار اول و دوم است. دامنه نوسان در این بازار بر اساس هر تابلو متفاوت است، این دامنه نوسان در بازار پایه زرد 3% در بازار پایه نارنجی 2% و در بازار پایه قرمز 1% نسبت به قیمت پایانی روز قبل میباشد.
ساعت معاملات در بازار فرابورس نیز همانند بازار بورس 8:30 الی 12:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه میباشد.
بازار شرکتهای کوچک و متوسط:
این بازار سازوکاری شبیه دیگر بازارها و در حال حاضر تنها چهار شرکت در این بازار پذیره نویسی شده و مشغول فعالیت میباشند. تفاوت اصلی این بازار با بازارهای اول و دوم علاوه بر آسانتر بودن شرایط پذیرش در بازار SMEs، میتوان به مواردی از قبیل محدودیت در سمت تقاضا برای خرید سهام این شرکتها، نداشتن محدودیت حجمی و دامنه نوسان و متفاوت بودن شیوه معاملات اشاره کرد. ضمن اینکه خرید سهام در این بازار صرفاً توسط اشخاص حقوقی و سرمایه گذاران نهادی امکان پذیر است.
بازار ابزارها و نهادهای مالی:
شامل عرضه صندوقهای سرمایهگذاری از قبیل زمین و مسکن و صندوقهای ETF، اوراق تسهیلات مسکن، اسناد خزانه اسلامی، اوراق تأمین مالی و… میباشد.
در زیرمجموعه بازارهای زیرمجموعه فرابورس بازاری به نام ابزار مشتقه وجود دارد که قراردادهای اختیار فروش و اختیار خرید معامله انجام میپذیرد.
سرمایهگذاری در بازار فرابورس شامل مزایایی میباشد. این مزایا شامل مواردی مانند امکان تأمین مالی آسان، افزایش سریع نقد شوندگی، برخورداری از معافیتهای مالیاتی تا 10 درصد، معرفی شرکت به جامعه و افزایش اعتبار شرکت پذیرفته شده، کشف بازاری قیمت سهام و امکان به ثبت رساندن سهام جهت اخذ تسهیلات میباشند. ارزیابی بهتر عملکرد مدیریت شرکت، دستیابی به معیاری برای مقایسه شرکت، ارتقای سیستمهای اطلاعات حسابداری و کنترل داخلی، افزایش میزان نظارت و کنترل سهامدار عمده و نیز بهبود ساختار مالی و اقتصادی و سلامت شرکت در نتیجه رعایت الزامات بورس از جمله مزایای پذیرش در فرابورس ایران است.
نکاتی راجع به بازار فرابورس:
ناشرانی که حداقل 6 ماه از تاریخ عرضه اوراق بهادار آنها در بازار اول یا دوم فرابورس ایران گذشته است، میتوانند درخواست انتقال به بورس اوراق بهادار تهران را به این بورس ارائه کنند. انتقال اوراق بهادار مزبور به بورس اوراق بهادار تهران، منوط به پذیرش این اوراق در بورس یاد شده با رعایت مقررات است.
شرکتهایی که در مرحله قبل از بهره برداری هستند میتوانند در صورت دارا بودن شرایط پذیرش درخواست پذیرش خود را به فرابورس ایران ارائه دهند. مهمترین نکته راجع به این نوع شرکتها تعیین زمان بهره برداری و ارائه برنامه از وضعیت سودآوری آتی شرکت است.
دیدگاهتان را بنویسید