ریسک بازار سرمایه و بورس (معرفی و بررسی انواع ریسک در بازار)
ریسک های بازار سرمایه و بورس :
بازار سرمایه جایی است که سرمایهگذاران برای کسب منفعت به خرید و فروش سهام میپردازند. همانطور که میدانید این سرمایهگذاری همیشه با موفقیت همراه نیست. ریسک هایی در بازار وجود دارد که سرمایه شما را تهدید میکند. چندان تفاوتی ندارد سرمایهگذار جسور باشید یا محافظهکار، در هر صورت با انواع مختلف ریسک در بازار بورس سروکار خواهید داشت. درواقع در بازارهای مالی همیشه ریسک وجود دارد و ریسک در این بازارها به عنوان یک عامل اصلی بین سهامداران جاافتاده است. در بازار ریسک هایی وجود دارد که اگر شما هوشمند نباشید به راحتی میتواند سرمایه شما را از بین ببرد.
در این مقاله قصد داریم انواع این ریسک ها را برای شما بازگو کنیم و بیاموزیم که چطور میشود از سرمایه خود درمقابل این ریسک ها محافظت کنید.
در یک طبقهبندی، ریسک در بازار بورس به دو قسمت کلی تقسیم میشود:
- ریسک های سیستماتیک
- ریسک های غیر سیستماتیک
ریسک غیر سیستماتیک در بازار سرمایه :
ریسکهای قابل اجتناب یا غیرسیستماتیک آن دسته از ریسکهایی هستند که شاید بتوان با انجام برخی اقدامات از بروز آن جلوگیری کرد؛ مثلا در بازار سرمایه (بورس)، این ریسکها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ناشی از خصوصیات خاص شرکتها هستند.
برای مثال، اگر شرکتی که سهامش را خریدهاید مدیریت ضعیفی داشته باشد یا توان رقابت با سایر شرکتها را نداشته باشد، ریسکهای حاصله ریسک غیرسیستماتیک است؛ همچنین اخباری که تاثیر بدی در یک صنعت خاص میگذارد.
این ریسکها اغلب منشأ درونی دارند و علت بروز آن، به داخل شرکتها مربوط است.
ریسک سیستماتیک در بازار سرمایه :
در مقابل، ریسکهای سیستماتیک ریسکهایی هستند که غیرقابل کنترل هستند و وقوع آن در هر زمان دور از ذهن نیست.
نرخ تورم، بهره بانکی، سیاستهای اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و … مواردی هستند که میتوانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسکها در اختیار سرمایهگذار نبوده و به نوعی مربوط سیستم است.
همچنین اختلال و هنگی سیستم هسته معاملات نیز این روزها تبدیل به یک ریسک غیرقابل اجتناب شده است.
روش کاهش ریسک های غیرسیستماتیک:
یکی از خطراتی که همواره سرمایه سهامداران را تهدید میکند این ریسکها هستند.
همواره متخصصان پیشنهاد میکنند که سرمایهگذاران از تنوع بخشی پرتفوی خود به عنوان بهترین راه برای تسهیل این مسیر استفاده کنند.
توصیهای که احتمالاً آن را با عبارتی نظیر «همه تخم مرغهای خود را در یک سبد نگذارید» شنیدهاید.
تنوع بخشی پرتفوی به زبان ساده چیست؟
تنوع بخشی سبد سهام یک تکنیک برای مدیریت ریسک است. برای استفاده از این تکنیک شما باید انواع مختلفی از ابزارهای سرمایهگذاری را در یک پرتفوی با هم ترکیب کنید تا تأثیری را که هر یک از این ابزارها بر عملکرد کل پرتفوی خواهد داشت به حداقل برسانید.
احتمالاً میدانید که منظور از پرتفوی همان سبد سهام است و ابزارهای سرمایهگذاری نیز شامل متنوع سازی صنایع بورسی است.
تنوع بخشی ریسک پرتفوی شما را کاهش میدهد. فرمولهای ریاضی و آمار وجود دارد که این جمله را اثبات میکند؛ اما از حوزه و حوصله این موضوع خارج است.
فرض کنید دو شرکت کشاورزی وجود دارد که یک زمان برداشت و فروش محصولش بهار و تابستان و دیگری زمان برداشت و فروشش زمان پائیز و زمستان است.
در بهار و تابستان شرکت اولی فروش قابل توجهی دارد و رونق دارد، ولی شرکت دومی از آنجا که فروشش در فصول دیگر است فروشی ندارد.
از طرف دیگر در فصول پائیز و زمستان در شرکت دومی زمان برداشت محصولات و فروش است و در این فصول به سوددهی میرسد و شرکت اولی در این فصول فروشی ندارد.
در اینگونه موارد ما میتوانیم سهام هر دو شرکت را بخریم و ریسک را به طور قابل توجهی پوشش دهیم.
در این صورت در تمام فصول سال شرکتهای ما فروش دارند و از این راه ریسک غیرسیستماتیک را کاهش دادیم.
ولی اگر آفات به مزارع هجوم بیاورند و محصولات آماده برداشت را از بین بروند، در این صورت راهی برای مقابله نداریم؛ این مثال ریسک سیستماتیک است.
نتیجه:
راهحل این اتفاق چیست؟
راهحل این است که یک پرتفوی تشکیل دهید و ۵۰ درصد از سرمایه خود را به شرکت اول و ۵۰ درصد دیگر را در شرکت دیگر سرمایهگذاری کنید؛ چون شما پرتفوی خود را تنوع بخشی کردهاید، به جای اینکه عملکردتان وابسته به یک فصل سال باشد در تمام فصول به عملکرد قابل قبولی رسیدهاید.
در بحث تنوع بخشی نکته حائز اهمیت این است که تنوعبخشی مانند پوشش زرهی و ضدگلوله نیست که موجب شود شما از ضرر و زیان، جان سالم به در ببرید.
باید توجه کنید که فرقی نمیکند پرتفوی شما چقدر متنوع شده است؛ سرمایهگذاری در هر حال همیشه همراه با ریسک است و تمام هدف ما از تنوع بخشی پرتفوی این است که در سطح مشخصی از ریسک، بیشترین بازده را به دست آوریم.
سوال دیگری که معمولا ذهن سرمایه گذاران را به خود مشغول میکند این است که باید چه تعداد سهام برای رسیدن به تنوعبخشی مطلوب خرید؟
در نظریههای علمی مطرح شده است که یک پرتفوی متنوع از چیزی حدود ۲۰ سهم شرکتهای مختلف از صنایع گوناگون و اندازههای متفاوت تشکیل شده است؛ اما شاید مدیریت این تعداد شرکت برای ما کار دشوار و خسته کنندهای باشد.
بسیاری از متخصصان معتقدند اضافه کردن حداقل ۵ سهم برای تشکیل یک پرتفوی متنوع ضروری است.
همینطور انتخاب بیشتر از ۱۰ تا ۱۲ شرکت ممکن است سر شما را بیش از حد شلوغ کند و بعد از مدتی به خوبی نتوانید همه این شرکتها را مورد بررسی دقیق قرار داده و در صورت نیاز پرتفوی خود را تعدیل کنید.
وارن بافت، محترمترین چهره دنیای سرمایهگذاری میگوید: «سرمایهگذاری یعنی انتخاب سهام یک شرکت خوب در زمانی مناسب و نگهداشتن آن سهم تا هر وقتیکه شرکت عملکرد خوبی دارد.»
پس لازم است بعد از تشکیل پرتفوی، گه گاه آن را مورد بازبینی قرار دهید و سرمایه گذاری هایی که دیگر ارزش ماندن در پرتفوی شما را ندارند، با گزینههای بهتر جایگزین کنید.
ریسک های دیگری در بازار سرمایه و بورس وجود دارد، در این بخش به تعریف آنها میپردازیم:
ریسک مالی (Financial Risk)
اگر در بازار سرمایه سهام شرکتی را خریدید که مبلغ زیادی وام از بانک دریافت کرده، طبیعتا شرکت مذکور باید اصل و سود وام دریافتی را در یک دوره مشخص پرداخت کند؛ بنابراین با تعهدات زیادی در آینده روبروست. این هزینهها قطعا بر سوددهی شرکت نیز اثرگذار است. هر چقدر این تعهدات و به طور کلی تعهدات مالی یک شرکت بیشتر باشد، ریسک مالی نیز بیشتر خواهد بود.
ریسک نقدشوندگی (Liquidity Risk)
یکی از ویژگیهای مهم یک دارایی خوب، این است که به سرعت به پول نقد تبدیل شود، مثلا از ویژگیهای بازار مسکن نقدشوندگی کمتر آن نسبت به بازارهایی مثل سهام یا سکه است. بعد از سرمایهگذاری اگر بخواهید به هر دلیلی دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنید، اما خریدار مناسبی برای دارایی شما وجود نداشته باشد، سرمایهگذاری شما با ریسک نقدشوندگی همراه است.
ریسک نرخ ارز (Currency Risk)
یکی از مسائلی که به صورت مستقیم بر وضعیت و سودآوری سرمایهگذاری شما تأثیر میگذارد، نرخ ارز است. برای مثال با افزایش قیمت ارز قیمت سکه در بازار داخلی نیز افزایش مییابد؛ همچنین در بورس اوراق بهادار نیز سودآوری شرکتهایی که درآمدهای صادراتی و ارزی دارند افزایش یافته و لذا قیمت سهام آنها نیز بسیار بیشتر میشود. اما نکته این جا است که همهی شرکتها صادراتی نیستند! همیشه هم تغییرات ارز اثر مثبتی بر سرمایه گذاری ما نخواهد داشت! بنابراین، نوسانات نرخ ارز به عنوان یکی از ریسکهای سرمایهگذاری، همواره مورد توجه سرمایهگذاران است.
ریسک تورم (Inflation Risk)
اگر تورم سالیانه کشور حدود ۲۰ درصد باشد و شما در سرمایهگذاری خود بتوانید ۶۰ درصد بازدهی کسب کنید، بازدهی شما مطلوب است زیرا که ۴۰ درصد بیشتر از تورم به دست آوردهاید و در واقع قدرت خرید شما به اندازه ۴۰ درصد بیشتر شده است. حال اگر تورم به ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و بازدهی شما همان عدد ۶۰ درصد باشد، چه اتفاقی میافتد؟! آیا باز هم این سرمایهگذاری جذاب خواهد بود؟! به این نوع ریسک که ناشی از افزایش تورم کشور است، ریسک تورم میگویند.
ریسک سیاسی (Political Risk)
عدم ثبات در اوضاع سیاسی که به مسائل اقتصادی یک کشور آسیب بزند، به طور مستقیم بر عملکرد بنگاههای اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر میگذارد. هر اندازه بیثباتی سیاسی و اقتصادی افزایش یابد، عملکرد بنگاههای اقتصادی بیشتر با مشکل روبرو میشود. به این ریسک، ریسک سیاسی یا اصطلاحا ریسک کشور نیز میگویند؛ البته توجه کنید که تحلیل شرایط و این که رویدادهای سیاسی چه تاثیری بر شرایط اقتصادی و بازارهای مالی میتوانند داشته باشند، بر عهدهی سرمایهگذار یعنی شما است!
ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)
فرض کنید که میخواهید بین سپردهگذاری در بانک با نرخ سود ثابت ۱۸ درصد و خرید سهام با بازده مورد انتظار ۴۰ درصد یکی را انتخاب کنید. اگر تمایل به پذیرش ریسک داشته باشید، به دلیل اختلاف ۲۲ درصدی که خودتان پیشبینی کردهاید، سهام را انتخاب میکنید. حالا اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ سود سپردهگذاری را از ۱۸ درصد به ۲۴ درصد افزایش دهد، چه اتفاقی میافتد؟ احتمالا این سوال را از خودتان بپرسید که “آیا ۱۶ درصد سود بیشتر ارزش ریسک را دارد؟”
نوسانات نرخ سود سپرده یا اوراق مشارکت میتواند بر تمامی بازارهای مالی و حتی فیزیکی اثرگذار باشد. پس ریسک نرخ سود یا در واقع تغییرات نرخ سود را به یاد داشته باشید.
ریسک تجاری (Business Risk)
تصور کنید سهام یک شرکت خودروسازی داخلی را خریداری کردهاید و پس از مدتی دولت تعرفه واردات خودروهای خارجی را کاهش دهد. در این صورت رقابت برای خودروسازان داخلی سخت تر شده و احتمالا کاهش فروش محصولات آنها باعث کاهش سودآوری این شرکتها نیز خواهد شد. به این نوع ریسک که در واقع متوجه صنعت خاصی است و برای هر صنعت میتواند متفاوت باشد، ریسک تجاری میگویند.
در این ریسک های بازار سرمایه و بورس را معرفی کرده و مورد بررسی قرار دادیم.
تجربه شخصی خود از اینگونه ریسک ها را با ما در میان بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید