بازار سرمایه چیست؟ (آشنایی با مفاهیم مهم و اساسی بازار سرمایه)
مفاهیم اساسی بازار سرمایه :
اگر فکر سرمایهگذاری در بورس شما را میترساند، شما تنها نیستید. افرادی که تجربه بسیار محدودی در سرمایهگذاری در بازار سهام دارند معمولا بیش از نیمی از سرمایه خود را در ابتدای کار از دست میدهند. اکثر آنها گمان میکنند در ابتدا با سرمایهگذاری سودهای کلانی نصیبشان خواهد شد، ولی واقعیت چیز دیگری است. بنابراین تعجبآور نیست که گفته میشود پاندول احساسات سرمایهگذاری بین ترس و حرص و طمع میچرخد.
واقعیت این است که سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار ریسکهایی را به همراه دارد؛ اما وقتی با روشی منضبط وارد آن شوید، یکی از کارآمدترین راه ها برای ایجاد ارزش خالص (کسب درآمد) برای یک شخص است. بیشتر افراد ثروتمند و قدرتمند در دنیا، اکثریت ثروت خود را در بورس سرمایهگذاری میکنند. برای درک بهتر مکانیزمهای بازار سرمایه، بیایید با بیان تعریف سهام و انواع مختلف آن شروع کنیم.
شرکتهای بزرگ امروز احتمالاً به عنوان یک نهاد خصوصی کوچک از چند دهه پیش توسط یک موسس راهاندازی شدهاند. تصور کنید در سال 1999 شرکت علی بابا کار خود را از آپارتمان خود در هانگژو چین شروع کرده است یا مارک زاکربرگ موسس اولین نسخه فیس بوک، کار خود را از اتاق خوابگاه دانشگاه هاروارد خود در سال 2004 شروع کرد. اینها طی چند دهه در بین بزرگترین شرکتهای جهان قرار گرفتهاند.
با این حال، رشد با چنین سرعت حیرتآور نیاز به دسترسی به حجم عظیمی از سرمایه دارد. برای انتقال این ایدهای که در مغز کارآفرین شکل گرفته و تبدیل آن به یک شرکت بزرگ، نیاز به اجاره دفتر یا کارخانه، استخدام کارمندان، خرید تجهیزات و مواد اولیه و ایجاد شبکه فروش و توزیع است. بنابراین عرضه سهام این شرکتها در بورس و کسب سرمایه از این طریق، متداولترین روش در دنیا میباشد.
تعریف سهام :
سهام یک ابزار مالی است که نشاندهنده مالکیت در یک شرکت است. مالکیت سهام به این معنی است که سهامدار صاحب یک قطعه از شرکت برابر با تعداد سهامی است که به عنوان بخشی از کل سهام باقیمانده شرکت در اختیار دارد. به عنوان مثال، یک شخص یا مؤسسهای که صاحب 100.000 سهم یک شرکت با یک میلیون سهم منتشر شده است، میتواند 10٪ مالکیت آن را در اختیار داشته باشد. اکثر شرکتها سهمهای قابل توجهی دارند که به میلیونها یا میلیاردها میرسد.
معرفی بازار سرمایه :
در کشور ما بازار سرمایه عموماً با نام بورس اوراق بهادار تهران شناخته میشود؛ بازار سرمایه شاخه وسیعی از بازار است که فرآیند خرید و فروش ابزارهای مالی را تسهیل میکند . بازار سرمایه پلی است، که پسانداز واحدهای اقتصادی دارای مازاد مانند شرکتها یا دولتها را، به واحدهای سرمایهگذاری که بدان نیازمندند، انتقال میدهد. بازار سرمایه از نظر مرحله عرضه اوراق بهادار، به دو بازار اولیه (Primary Markets) و ثانویه (Secondary Markets) تقسیم میشود.
- بازار اولیه: بازاری است که در آن شرکتها برای اولین بار اقدام به عرضه سهام و پذیره نویسی مینمایند.
- بازار ثانویه: در این بازار سهام عرضه شده در بازار اولیه مورد معامله مکرر قرار میگیرد؛ در واقع بازار ثانویه تسهیل کننده فروش اوراق در بازار اولیه میباشد.
بازار سرمایه ایران از نظر شرایط شرکتها، به چهار بازار بورس اوراق بهادار، بورس کالا، فرابورس و بورس انرژی طبقهبندی میشود.
اصطلاحات بازار سرمایه:
حال که با مفهوم کلی بازار سرمایه آشنا شدید در زیر به توضیح چند اصطلاح در این بازار میپردازیم:
- اوراق اجاره: اوراق بهادار با نام قابل نقل و انتقالی است که نشان دهندهی مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره است.
- اوراق بهادار: هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد. شورا، اوراق بهادار قابل معامله را تعیین و اعلام خواهد کرد. مفهوم ابزار مالی و اوراق بهادار در متن این قانون، معادل هم در نظر گرفته شده است.
- اوراق مشارکت: اوراق بهادار با نامی که با مجوز “بورس” به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین جهت تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای نوسازی و توسعه شرکتهای پذیرفته شده در “بورس” منتشر میشود. این اوراق بدون تضمین دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انتشار مییابند.
- کارگزار: شخصیتی است حقوقی که عمل خرید و فروش سهام در بازار سرمایه یا بورس اوراق بهادار را برای مشتریان انجام میدهند و در ازای آن کارمزدی دریافت میکند.
- بازارگردان: کارگزار (معاملهگری) است که با اخذ مجوز لازم و با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق میپردازد.
- بازارهای خارج از بورس: بازاری است در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک که معاملات اوراق بهادار در آن بر پایهی مذاکره صورت میگیرد.
- بستن نماد: توقف معاملات هر یک از انواع اوراق بهادار طی دوره معین طبق دستورالعمل مربوطه میباشد.
- پذیرهنویسی: فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نماینده قانونی آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد.
- تابلوی بورس: تابلویی است که برای ارائه اطلاعات طبقه بندی شده اوراق بهادار بهکار میرود؛ از قبیل تابلوی اصلی و فرعی، تابلو اوراق مشارکت دولتی و تابلوی اوراق مشارکت شرکتها. (تابلوخوانی چیست؟)
- تسویه و پایاپای: مرحلهی پایانی انجام معامله است که طی آن مالکیت اوراق بهادار به خریدار و وجوه حاصل از معامله به فروشنده منتقل میشود.
- تقاضا: عبارت است از اعلام آمادگی برای خرید اوراق بهادار از طرف کارگزار خریدار.
- عرضه: عبارت است از اعلام آمادگی برای فروش اوراق بهادار از طرف کارگزار فروشنده.
- حجم مبنا: تعداد اوراق بهادار از یک نوع است که هر روز باید مورد دادوستد قرار گیرد تا کل درصد تغییر آن روز، در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد.
- دامنه نوسان قیمت: پایینترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، قیمت میتواند نوسان داشته باشد.
- عرضه اولیه: منظور نخستین عرضه اوراق بهادار شرکت، پس از پذیرش آن در بازار سرمایه یا بورس است.
- سبد: مجموعه داراییهای مالی است که از محل وجوه سرمایهگذاران خریداری میشود.
- سهم شناور آزاد: بخشی از سهام آن شرکت است که دارندگان آن همواره آماده عرضه و فروش آن سهام میباشند، و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت نمایند.
- شاخص: نماگری است که تغییرات قیمت یا بازده یک یا مجموعهای از اوراق بهادار را طی دوره زمانی مشخص نشان میدهد.
- صندوق سرمایهگذاری: نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایهگذاری در اوراق بهادار میباشد و مالکان آن به نسبت سرمایهگذاری خود، در سود و زیان صندوق شریکاند.
- قیمت پایه: قیمت مشخص و بدون قید و شرطی است که توسط فروشنده برای عرضهی سهام در معاملات عمده تعیین و از طریق کارگزار فروشنده به بورس اعلام میشود و مبنای رقابت در معاملات عمده میباشد.
- قیمت آغازین: قیمتی است که در شروع جلسه رسمی معاملاتی برای هر ورقه بهادار در تابلو بورس اعلام میشود.
- قیمت پایانی: قیمت هر ورقه بهادار در پایان هر جلسه رسمی معاملاتی بورس است که محاسبه و توسط “بورس” اعلام میشود.
- قیمت باز: در مواقعی که خریدار یا فروشنده تعیین قیمت را به کارگزار واگذار مینماید کارگزار دارای دستور معامله با قیمت باز میباشد.
- قیمت محدود: در مواقعی که خریدار یا فروشنده حداکثر یا حداقل قیمتی را برای معامله تعیین مینماید، کارگزار دارای دستور معامله با قیمت محدود میباشد.
- قیمت معین: در مواقعی که خریدار یا فروشنده قیمت ثابتی را برای انجام معامله تعیین مینماید، کارگزار دارای دستور معامله با قیمت معین میباشد.
- بازه روز: نشاندهنده تغییرات قیمت سهام در روز معاملاتی جاری است. حداقل و حداکثر قیمتی که سهم در طی یک روز معامله میشود را بازه روز سهم میگویند.
- بازه مجاز: بازه قیمتی است که سهم در طول روز میتواند نوسان کند و سفارش خرید و فروش سهام باید در این محدوده باشد.
- بازه هفته: تغییرات قیمت سهام در یک هفته جاری است.
- کد معاملاتی: شناسه “مشتری” جهت انجام معامله اوراق بهادار در سامانه معاملات بازار سرمایه یا بورس است. این شناسه به صورت حروف، عدد، و یا ترکیبی از هر دو میباشد.
- نماد معاملاتی: شناسهای است که برای هر یک از اوراق بهادار به صورت منحصربهفرد در سامانه معاملات تعریف شده است. این شناسه میتواند بصورت حروف، عدد و یا ترکیبی از هر دو باشد.
- قیمت تابلو: قیمتی است که بر اساس عرضه و تقاضای موجود برای هر سهم تعیین میشود و ارزش روز هر شرکت بر مبنای این قیمت محاسبه میشود.
- نقدشوندگی: عبارتست از درجه سهولت معامله روی یک سهم؛ هرچه سهم از نقدشوندگی بیشتری برخوردار باشد امکان بلوکه شدن سرمایه کاهش مییابد.
- دوره مالی: عبارتست از زمانی که شرکتها برای انجام عملیات مالی خود در نظر میگیرند. این زمان در ایران معمولا یکسال تعیین میشود و شرکتها موظفند در پایان این دوره صورتهای مالی و سود و زیان خود را به بورس تحویل دهند.
- P/E: عبارتست از تقسیم قیمت یک شرکت بر سود پیشبینی شده آن که دوره بازگشت سرمایه را نیز نشان میدهد.
- DPS: عبارتست از سودی که پس از پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب در مجمع عمومی به هر سهم پرداخت میشود که رابطه عکس با قیمت سهم دارد.
- مجمع عمومی عادی سالیانه: که با حضور سهامداران – بازرس – حسابرس و مدیران شرکتها هر سال یک بار و حداکثر ۴ ماه بعد از پایان سال مالی تشکیل میشود و در آن موارد مختلفی از جمله تصویب صورتهای مالی سال قبل و تصمیم در مورد نحوه تقسیم سود انجام میگیرد.
- مجمع عمومی فوقالعاده: در مواقعی که نیاز به تصمیمگیری در مورد بخصوصی که نیاز به تصویب مجمع دارد مانند تصمیم در مورد افزایش سرمایه یا تغییر در اعضای هیات مدیره و غیره باشد تشکیل میشود.
- اطلاعات میاندورهای: اطلاعاتی است که در دورههای فصلی و ماهانه اعلام میشود و جریان مالی شرکت را به صورت واقعی نشان میدهد. با مقایسه این اطلاعات با بودجه شرکت میتوان درصد خطای پیشبینی شرکت را بدست آورد.
- افزایش سرمایه: شرکتها معمولا برای انجام طرحها و برنامههای سود آور و بعضا برای جبران کمبود نقدینگی اقدام به افزایش آخرین سرمایه ثبت شده خود و در نتیجه تعداد سهام شرکت مینمایند که این کار با پیشنهاد هیات مدیره و تصویب در مجمع عمومی و تایید سازمان بورس عملی میباشد و از طرق مختلف انجام میگیرد که عبارتست از آورده نقدی – سهام جایزه و صرف سهام.
در نهایت باید در نظر داشت برای ورود به بازار سرمایه اطلاع از مفاهیم و اصول این بازار یکی از مهمترین ابزاری است که قبل از ورود به آن باید فرا گرفت.
دیدگاهتان را بنویسید